Mag ik mijn werknemers een bonus geven wanneer zij zich laten vaccineren?

Vraag:
Kunnen wij als werkgever onze werknemers stimuleren om zich te laten vaccineren door bijvoorbeeld extra vakantiedagen of een bonus toe te kennen?

Antwoord:
Het uitgangspunt bij het vaccineren is dat het op vrijwillige basis gebeurt. Nederland kent geen vaccinatieplicht. Iedereen in Nederland heeft recht op bescherming van de lichamelijke integriteit en daar hoort de keuzevrijheid voor een vaccinatie bij.

In een advies van de Gezondheidsraad aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 4 februari jl. wordt onderscheid gemaakt tussen de begrippen “dwang” en “drang”. Vaccinatiedwang wil zeggen dat – met tussenkomst van een rechter – iemand tegen zijn wil wordt gevaccineerd, ook als hij zich (fysiek) verzet. Dit is een directe vaccinatieverplichting en is op dit moment niet mogelijk. De verwachting is dat de overheid een plicht ook niet zal opleggen.

Vaccinatiedrang

Van vaccinatiedrang is sprake als de beslissingsruimte van de werknemer wordt ingeperkt, of de werknemer zodanig wordt beïnvloed dat hij feitelijk minder keuzevrijheid heeft.
Werkgevers mogen geen drang uitoefenen door arbeidsrechtelijke gevolgen te verbinden aan het feit dat een werknemer ervoor kiest zich niet te laten vaccineren. Dat is beïnvloeding van de keuzevrijheid.

Ondanks dat grondrechten indirect kunnen doorwerken in de verhouding tussen werkgevers en werknemers, betekent dit desondanks dat werkgevers vaccinatie niet kunnen afdwingen.

Naast het raken van grondrechten, zoals onaantastbaarheid van het menselijk lichaam en het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer, kan vaccineren een schending van onder andere artikel 8 EVRM opleveren. Dat artikel regelt het recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven. In zijn algemeenheid past een vaccinatieplicht ook niet in de arbeidsverhouding.

Jouw vraag is of je als werkgever werknemers dan wel kunt stimuleren om zich te laten vaccineren door bijvoorbeeld extra vakantiedagen of een bonus toe te kennen. Arbeidsrechtelijk gezien lijkt dit wel te zijn toegestaan. Er is geen wettelijke bepaling die zich tegen een dergelijke beloning verzet. Er mogen echter geen consequenties zijn voor werknemers die het vaccin weigeren.

Niet AVG proof

Zo’n bonus kan wel ‘AVG-problemen’ geven wanneer een werkgever registreert welke werknemers een bonus hebben ontvangen en daarmee dus eigenlijk indirect vastleggen wie zich hebben laten vaccineren. Werkgevers die bijhouden welke werknemers zijn gevaccineerd, zijn namelijk bezig met het verwerken van bijzondere persoonsgegevens. Dit is op grond van artikel 9 AVG niet toegestaan, tenzij sprake is van een uitzonderingssituatie.

Van een uitzondering kan sprake zijn als de werknemer uitdrukkelijke toestemming geeft voor de verwerking van de gegevens. Maar, gelet op de gezagsverhouding tussen werkgever en werknemer en de mogelijke angst op represailles of maatregelen, is van volledige vrijheid geen sprake. Hier kan en mag een werkgever dan ook niet op vertrouwen en maakt dat de werkgever zich op glad ijs begeeft als hij een vinkje plaatst achter de naam van de werknemers aan wie een vaccinatiebonus is verstrekt. En los van de juridische implicaties is natuurlijk de vraag of een vaccinatiebonus de werksfeer bevordert…