Uit het netwerk van Vernet, marktleider in het verzamelen, benchmarken en interpreteren van HR- en verzuimgegevens in de Nederlandse zorgsector, gaf onlangs een hoofd HR van een zorginstelling aan geen heil te zien in contractuitbreiding als oplossing voor arbeidstekorten.

Meer uren zouden de stress en werkdruk bij medewerkers verhogen en leiden tot ziekmeldingen. Een kortere werkweek zou zorgen voor een betere balans tussen werk en privé van medewerkers.

Dat is een idee dat bij veel zorginstellingen leeft. De angst voor hoger verzuim maakt veel organisaties terughoudend om medewerkers een groter contract aan te bieden. Minder werken wordt zelfs vaak gezien als dé manier om verzuim terug te brengen.

Belemmerende overtuiging?

Door deze overtuiging wordt een belangrijke oplossingsroute afgesloten voor de grote, groeiende personeelstekorten in de zorgsector, geschat op meer dan 100 duizend in 2030. Is verzuim ook daadwerkelijk hoger bij grotere contracten?

Vernet’s verzuimdata van meer dan een half miljoen zorgmedewerkers laten een heel ander – misschien verrassend – beeld zien. Verzuim is namelijk het hoogst bij medewerkers met een relatief kleine contractgrootte: het verzuimpercentage is 8,41 in de groep met een contract tussen de 18 en 21,6 uur.

Interessant genoeg worden verzuimpercentages lager naarmate contractomvang toeneemt: zo daalt het verzuimpercentage tot 6,88 bij contracten tussen de 28,8 en de 32,4 uur. Deze relatie tussen contractgrootte en verzuim is zichtbaar in alle deelsectoren en is de afgelopen jaren min of meer gelijk gebleven.

Mogelijke verklaringen voor hoger verzuimpercentage

Vernet ziet drie mogelijke verklaringen voor een hoger verzuimpercentage bij een kleinere contractomvang.

  1. In de afgelopen jaren zijn contractomvang en dienstroosters waar mogelijk geoptimaliseerd op basis van de zorgvraag: medewerkers werken wanneer de cliënt hen nodig heeft, hetgeen vaak in de ochtend en in de avond is, waarbij voor elke zorgtaak een bepaald aantal minuten is toegekend. Dit heeft geleid tot veel korte en soms gebroken diensten. Deze hyperproductiviteit kan resulteren in hoge ervaren werkdruk en/of werkstress, en daarmee in hoog verzuim.
  2. Vrouwen met een klein contract zitten vaak in een ‘deeltijdklem’: omdat ze weinig werken is de verwachting ze het gros van de zorgtaken thuis verrichten of mantelzorg voor anderen op zich nemen. Deze combinatie van verantwoordelijkheden wordt door veel vrouwelijke werknemers in de zorg als zwaar ervaren.
  3. Vernet schat in dat door een combinatie van kleine contracten en relatief lage salarissen meer dan 300 duizend werknemers in de sector Zorg en Welzijn een inkomen van minder dan 1.410 euro netto per maand hebben en dus niet financieel onafhankelijk zijn. Financiële zorgen leiden vaak tot stress of demotivatie, en daarmee tot meer verzuim. Een groter contract zou voor verlichting kunnen zorgen.

Kortom, data weerleggen de overtuiging dat grotere contracten niet wenselijk zijn omdat ze gepaard gaan met een hoog verzuim. Vernet zou organisaties willen aanmoedigen hun eigen verzuimdata en contractgrootte onder de loep te nemen en in gesprek met medewerkers te bekijken waar een groter contract verlichting kan bieden.

Double burden speelt mogelijk een rol in een hoger verzuim bij kleinere contracten

In Nederland neemt de vrouw nog steeds het overgrote gedeelte van de (onbetaalde) zorgtaken, zoals het huishouden, zorg voor kinderen of mantelzorg op zich. Nederlandse vrouwen besteden gemiddeld bijna 1,5 keer zoveel tijd aan zorgtaken als mannen. Bij lager opgeleide vrouwen zijn deze aan verschillen zelfs nog groter.

Vrouwen met een klein contract zitten vaak in een ‘deeltijdklem’: omdat ze weinig werken is de verwachting ze het gros van de zorgtaken thuis verrichten, en omdat ze veel zorgtaken op hun bord hebben liggen, voelen ze weinig ruimte om meer te gaan werken of dat thuis bespreekbaar te maken.

Deze combinatie van een betaalde baan, zorgtaken thuis en soms ook nog mantelzorgtaken ervaren veel vrouwelijke zorgmedewerkers als zwaar en kunnen leiden tot een (te) hoge belasting, wat kan bijdragen aan een hoger verzuim.

Zeven extra verzuimdagen per jaar

Onderzoek van het Nibud laat zien dat financiële problemen tot zo’n zeven dagen extra verzuim per jaar leiden. Vernet schat in dat door een combinatie van kleine contracten en relatief lage salarissen, meer dan 300.000 werknemers in de sector Zorg en Welzijn een inkomen minder dan € 1.410,00 netto per maand hebben en dus niet financieel onafhankelijk zijn. Dit maakt medewerkers en hun gezin kwetsbaar in het geval van bijvoorbeeld werkloosheid of een scheiding.

Financiële zorgen leiden vaak tot stress of demotivatie en daarmee tot meer verzuim. Een klein contract en daarmee een laag inkomen kunnen bijdragen aan financiële zorgen en daarmee leiden tot verzuim. Een groter contract zou dan zelfs voor verlichting kunnen zorgen.

Tijd voor een omslag in denken en doen

Kortom, data weerleggen de overtuiging dat grotere contracten niet wenselijk zijn omdat ze gepaard gaan met een hoog verzuim. Dat is een gemiste kans voor zorginstellingen die kampen met onvervulde vacatures en een hoge inzet van (dure) flexkrachten.

Vernet raadt organisaties aan hun eigen verzuimdata en contractgrootte onder de loep te nemen. En door persoonlijke gesprekken met medewerkers aan te gaan kan zelfs wel eens blijken dat een groter contract juist verlichting biedt. En daar zijn medewerkers én werkgevers bij gebaat.