Het coronavirus heeft het werkend bestaan ingrijpend veranderd. Werk valt weg of neemt juist enorm toe en dankzij thuiswerken valt het dagelijks contact met collega’s weg.

Lastig voor het sociale wezen dat de mens is. Daarnaast ervaren werknemers onzekerheid of angst voor het virus of de gevolgen ervan.

Juist werkgevers kunnen volgens arbodienstverlener Arbo Unie hier een grote rol in spelen door het bieden van houvast en steun om zo ook gevoelens van onzekerheid en angst te reduceren. Dit is hét moment voor leidinggevenden om naar voren te stappen en werknemers te begeleiden.

Meer structuur

In deze hectische tijd zoeken mensen naar houvast die een werkgever kan bieden door het aanbrengen van structuur en het delen van relevante informatie.

Om meer structuur en houvast te bieden, kan het werken om maanddoelstellingen om te bouwen naar week- of zelfs dagdoelstellingen. Zo is er een organisatie die twee keer per week een radio uitzending organiseert waarin de directie vertelt hoe het gaat, een hart onder de riem steekt en waar collega’s hun ervaringen delen. Het effect: medewerkers voelen zich minder alleen en gesteund.

Houvast bij angst en onzekerheid

Gevoelens van angst en onzekerheid overheersen op dit moment bij veel mensen. Mensen zijn bang hun baan te verliezen of besmet te raken als ze nog wel werken. Iedereen reageert hier verschillend op.

Volgens Arbo Unie is het belangrijk dat er ook vanuit de werkgever en leidinggevende sociale steun is. Dat je bouwt aan een constructieve sfeer waar ruimte is voor het delen van de onzekerheid en waarbij je ook samen kijkt naar het werk: wat is er wel mogelijk en hoe kun je samen een bijdrage aan de oplossing leveren. Ook een blik op de toekomst biedt rust: hoe start je straks – als de maatregelen weer worden afgeschaald – weer op.

Massaal thuiswerken brengt nieuwe (psychische) risico’s met zich mee

Voor veruit de meeste werkenden in Nederland is het thuiswerken enorm wennen. Naast alle gezondheidsklachten door het coronavirus, brengt het virus ook nieuwe arbeidsrisico’s met zich mee.

Zo zijn er ergonomische uitdagingen, met vooral veel nek- en schouderklachten, maar ook psychisch is er een zorgelijk effect te zien. En dat terwijl het psychisch verzuim al jaren stijgt. Zo bericht arbodienst ArboNed.

Werknemers krijgen last van ‘blurring’. Dit zegt Jan Machek, psycholoog bij ArboNed. “Daarbij vloeit de grens tussen privé en werk in elkaar over. Hierdoor kan geen psychologische afstand worden genomen van werk en verliest privé de functie van rust en herstel.

Daarnaast maken werknemers extra uren. De impact van corona op de economie en onzekerheid over de eigen positie spelen hierin mee. Het is belangrijker dan ooit om als leidinggevende een vinger aan de pols te houden bij je werknemers. Waar nodig met de hulp van experts.

Grenzen vervagen: continu ‘aan’

Je zit met het gezin te eten aan tafel, of kijkt schijnbaar ontspannen televisie op de bank, maar telefoon en laptop staan nog aan en elk binnenkomend mailbericht krijgt direct je aandacht. Dan is er sprake van blurring. De grens tussen werk en privé is vervaagd.

Is dat dan zo problematisch? “Ja”, zegt Jan Machek, “het continue ‘aan staan’ zorgt ervoor dat we geen afstand krijgen van het werk. Het hoofd blijft alert en het lijf blijft stresshormonen produceren en zowel hoofd als lijf kunnen dan de nachtrust verstoren. En dat terwijl veel mensen zich nu ook al zorgen maken om het coronavirus en de financiële en persoonlijke gevolgen ervan”.

Uit onderzoek blijkt dat er in het werk gelijktijdig zowel ziek- als gezondmakende elementen aan het werk zijn. Energiebronnen zoals sociale steun, ontwikkelmogelijkheden en autonomie, of stressbronnen zoals taakonduidelijkheid, gebrek aan feedback en de aanwezigheid van werkdruk, bepalen samen de werkervaring.

Normaal zijn mensen in hun werksituatie in staat om evenwicht te vinden tussen de stress- en energiebronnen, maar door de plots opgelegde beperkingen verandert het speelveld en daarmee de dynamiek tussen deze twee.

Grens trekken

Blurring is te voorkomen volgens Machek door scherp de grens te trekken. Niet alleen wanneer je werkt, maar ook wáár je werkt. Neem je werk niet mee naar je ‘veilige haven’, de plek waar je ontspant. En zeker niet naar de slaapkamer of je favoriete ‘feel-good’ plekje. Op termijn maak je dan de koppeling tussen deze plek en de stress die je vanuit je werk kunt ervaren.

ArboNed biedt een online (thuis)werkplekcheck waarbij een ergonoom een werknemer kan adviseren bij het zo goed mogelijk inrichten van de thuiswerkplek, ook als hij of zij geen ingerichte kantoorwerkplek heeft.

Overcompenseren uit angst om wantrouwen

Een van de oorzaken van blurring is dat door thuiswerken de zichtbaarheid van het werk afneemt. Werknemers zijn niet meer acht uur fysiek op het werk aanwezig.

Dat kan als een bevrijding voelen, doordat werknemers hun eigen tijd kunnen indelen, maar heeft ook een keerzijde. Machek: “Als je thuis de laptop om vijf uur dichtklapt, is er niemand die heeft gezien dat je werkelijk een volle dag hebt gewerkt. Je wil niet gezien worden als iemand die er de kantjes vanaf loopt, dus zien we dat mensen geneigd zijn meer uren te werken”.

Zowel de berichtgeving over een naderende recessie en stijgende werkloosheid als het gegeven dat mensen misschien al hebben meegemaakt dat tijdelijke contracten van collega’s niet zijn verlengd door de coronacrisis, zorgt voor extra onzekerheid en de neiging tot extra uren draaien.

Nieuwe rol leidinggevende

Voor de leidinggevende verandert er plotsklaps ook heel veel, al is het maar dat een omslag gevraagd wordt van controle naar vertrouwen en van een taak- naar een resultaatgerichte manier van leidinggeven.

Maar om op resultaten te kunnen sturen en om vertrouwen te kunnen voelen, is het cruciaal dat het management duidelijk communiceert over doelen en dat de output zo meetbaar mogelijk wordt afgesproken.

Aan leidinggevenden dus de taak om, zoals Arbo Unie ook aangeeft, de kaders te scheppen waarbinnen de medewerkers gezond en productief kunnen werken, ook thuis. Schep duidelijkheid over wanneer er niet gewerkt wordt en wanneer het werk erop zit. Laat merken dat mensen ondanks de afstand gezien worden.

Zichtbaar resultaat

Nu het hele team op afstand werkt, ben je als leidinggevende eens te meer ‘verbinder’. Houd belangstellend contact met je teamleden en organiseer overlegmomenten. Op die manier weet een werknemer dat hij heeft voldaan aan de verwachting en kan hij met een gerust hart de dag afsluiten.

De leidinggevende kan op zijn beurt de twijfel over hoe productief of effectief zijn mensen bezig zijn laten varen, omdat hij kan leunen op zichtbaar resultaat. Hierdoor neemt het vertrouwen van beide kanten toe.