Zorgmedewerkers gebruiken ondanks impact corona sinds 5 jaar minder zorg

Het gebruik van zorg door zorgmedewerkers zelf is zorgwekkend laag. Voor het eerst in vijf jaar gebruiken zij minder fysiotherapie en psychische zorg. Terwijl 37 procent afgelopen jaar heeft verzuimd en zij kampen met lichamelijke (75 procent) en psychische klachten (30 procent).

Bovendien trekt corona een zware wissel op hen. 81 procent piekert over corona, 18 procent is afgelopen jaar besmet met Covid-19, 47 procent had daar langdurig klachten van. Dit is een kwart meer dan het landelijk gemiddelde (37 procent).

Meer uitval en vertrek van zorgmedewerkers dreigen als leidinggevenden en collega’s onderling niet eerst meer voor elkaar zorgen.

Dit stelt Stichting IZZ op basis van de Monitor Gezond Werken uitgevoerd in samenwerking met Universiteit Utrecht en een analyse van het zorggebruik van zorgmedewerkers.

Uitstel eigen zorg

Ondanks de klachten en het hoge verzuim is het gebruik van fysiotherapie met 3 procent gedaald en de psychische zorg met wel 10 procent ten opzichte van 2019. Slechts de helft van de zorgmedewerkers met lichamelijke of psychische klachten heeft een zorgverlener bezocht.

Mensen die wel wilden, maar niet gingen, werden tegengehouden door minder aanbod van de zorg, een gesloten praktijk, een digitaal consult of angst voor een Covid-19 besmetting.

Een andere genoemde reden is dat er hulp vanuit collega’s of andere ondersteuning vanuit de organisatie werd geboden.

Anouk ten Arve, Programmamanager gezond werken in de zorg bij IZZ: “Deze cijfers zijn zorgelijk. Er is sprake van het niet gebruiken of uitstellen van zorg onder een groep die al lange tijd onder hoge werkdruk staat. Dit blijft voorlopig zo gelet op de inhaalzorg. Dit zet zorgmedewerkers en hun collega’s nog meer onder druk en gaat ook ten koste van de kwaliteit en beschikbaarheid van zorg in het algemeen”.

Klachten

Bij de helft van de zorgmedewerkers worden de lichamelijke of psychische klachten veroorzaakt of verergerd door het werk. Een op de zeven voelt zich zelfs vaak of altijd uitgeput. De hoge werkdruk, gebrekkig leiderschap en een ongezond werkklimaat zijn hierbij de grootste boosdoeners.

Ook slaapt 1 op de 4 medewerkers slecht. Toch zijn ze bevlogen: 70 procent bruist van energie.

Piekerpiek over corona

Volgens Ten Arve verdienen de piekerpiek over corona onder zorgmedewerkers en de groep met langdurige Covid-19 klachten extra aandacht. “Vrijwel alle zorgmedewerkers maken zich nog steeds zorgen over corona. Omdat het werk in de zorg zwaar kan zijn, hebben medewerkers bovendien meer last van langdurige klachten zoals oververmoeidheid en concentratieproblemen. Eenmaal weer aan het werk merken ze nog niet fit genoeg te zijn. Dan alsnog voor jezelf zorgen en gas terug nemen, vinden zij vaak lastig omdat dit direct de druk op collega’s vergroot”.

Verloopintentie

Ongeveer een derde (tussen de 27 en 32 procent) van de zorgmedewerkers denkt er weleens over na om de huidige baan te verlaten. Het grootste deel van de zorgmedewerkers denk er over na om in de zorg te blijven, maar wel een baan te zoeken bij een andere organisatie (32 procent). 29 procent denkt er weleens over na om de zorg in zijn geheel te verlaten.

Een kleiner deel is volgens de Monitor Gezond werken daadwerkelijk van plan om het komende jaar van baan te wisselen, gemiddeld 8 procent. Ook hier zijn medewerkers het vaakst van plan om bij een andere zorgorganisatie te gaan werken (9 procent) en het minst om een baan te zoeken buiten de zorg (7 procent).

Uit de recent gepubliceerde FNV-barometer Zorg en Welzijn onder ruim 12.000 zorg- en welzijnsmedewerkers bleek dat een op de vijf overweegt uit de sector te stappen vanwege te hoge werkdruk, onvoldoende salaris en een slechte werk-privébalans. De werkdruk is al langer een probleem binnen de zorg, maar na de zware covid-periode lijkt het de druppel voor veel medewerkers te zijn en dreigt een leegloop van de gehele sector.

Bestuurder, leidinggevende en team moeten tij keren

Een sleutelrol voor verbetering van de gezondheid van zorgmedewerkers ligt bij leidinggevenden en bestuurders, stelt Ten Arve. “Zij moeten zich realiseren dat zij hier direct invloed op hebben. Het is belangrijk dat zij deze cijfers serieus nemen en gezond werken prioriteit geven. Dan pas zie je uitputting, zorggebruik en verzuim afnemen”.

Lars Tummers, hoogleraar bestuurs- en organisatiewetenschap aan de Universiteit Utrecht, onderschrijft dit. “Nauwe betrokkenheid van henzelf, praten met hun mensen, zorgen voor meer zeggenschap en gedeelde verantwoordelijkheid voor medewerkers die dat willen, zijn bepalend. Daarnaast moeten zij gaan voor minder regeldruk, hun waardering en vertrouwen uitspreken en ernaar handelen. Belangrijker dan ooit is het dat collega’s en teams onderling ook extra op elkaar letten en worden ondersteund in het met elkaar delen van zorgen en ervaringen. Bijvoorbeeld met peer support”, aldus Tummers.

Overheid: meer investeren in goede en tijdige zorg

Daarnaast zien Ten Arve en Tummers een taak voor de overheid om meer te investeren in goede en vooral tijdige zorg voor zorgmedewerkers zelf en in initiatieven die meer medewerkers voor de zorg behouden.

Tummers: “Ook kan zij de maatschappelijke druk op de zorg helpen verlagen door vaccineren meer te stimuleren en meer te communiceren over het belang van vaccinatie voor ontlasting van de zorg”.