Leiderschap in coronatijd is essentieel

Na de forse stijging van het aantal verzuimmeldingen in de maand maart 2020 met 30 procent, neemt het aantal nieuwe verzuimmeldingen in april en mei fors af. Toch duurt het gemiddeld langer voordat iemand weer is hersteld.

Arbodiensten ArboNed en HumanCapitalCare waarschuwen voor langdurend verzuim door psychische klachten als gevolg van het coronavirus en de nieuwe werksituatie.

Alertheid en contact met werknemers, duidelijke kaders en op tijd hulp inschakelen van experts is het devies. Leiderschap is hierbij essentieel.

Gevolgen coronavirus onderschat

Bedrijfsarts Jurriaan Penders, directeur medische zaken bij HumanTotalCare, voorziet gevolgen van het coronavirus op de iets langere termijn die volgens hem nog teveel worden onderschat. Er is volgens hem (nog meer) leiderschap nodig om deze gevolgen het hoofd te bieden.

Penders: “De balans werk-privé staat onder druk door het thuiswerken; dat was al bekend. Het is lastig voor thuiswerkers om die balans in de gaten te blijven houden. Je laptop ligt op de keukentafel en het is zo gemakkelijk om tussendoor toch even te kijken en die mail te beantwoorden. Daar ligt een taak voor de leidinggevende: geef het goede voorbeeld. Mail bijvoorbeeld niet na werktijd en verwacht dat ook niet van je mensen. Toon vertrouwen in je mensen in plaats van ze te controleren”.

Risicovol beroep

Volgens Penders spelen er op de achtergrond echter andere zaken die nu nog te onbekend zijn en waarvan de gevolgen groot kunnen zijn als er niet tijdig wordt ingegrepen.

“Werknemers die een partner hebben in een risicovol beroep staan onder grotere druk dan andere werknemers. Als de partner van je werknemer bijvoorbeeld in de zorg werkt, is er meer risico op besmetting. Dus is er meer druk, meer stress. Weet dat dat kan spelen en handel daarnaar.”

Ook werknemers die corona hebben gehad en weer terug op het werk zijn, kampen soms met onbegrip, vertelt Penders. Ze zijn officieel uitgeziekt, weer terug aan het werk, maar dat dat toch langer duurt en veel meer energie vergt dan bij een normaal griepje, kan ook voor onbegrip en spanningen zorgen. Penders: “Hier geldt ook: toon leiderschap!”

Verwijdering in het contact

Het thuiswerken en beeldbellen kan ook voor een verwijdering in het contact met de bedrijfsarts zorgen.

Penders: “Niet voor alle spreekuren voldoet telefoon of beeldbellen. Je hebt als bedrijfsarts soms een lichamelijk onderzoek nodig om de juiste analyse te kunnen maken. Met alleen een beeldscherm is het ook veel moeilijker een vertrouwensrelatie op te bouwen. Die is juist bij psychische klachten en arbeidsconflicten van belang. Als we naar een situatie kunnen gaan van beeldbellen én (weer) fysieke ontmoetingen zou dat al een enorme verbetering zijn. Fysiek wanneer daar aanleiding voor is met behoud van de winst van flexibeler beschikbaar en minder reisbelasting in de rest van de gevallen”.

Geef vertrouwen

Penders onderscheidt grofweg drie verschillende sectoren: de zorg, de horeca en kantoor.

“In de zorgsector is nog steeds grote werkdruk aanwezig, daar valt niet aan te ontkomen. In de horeca is dat andersom: er is weinig tot geen werk, maar mensen hebben zich niet ziek gemeld, omdat ze vaak oproepcontracten hebben. Ze ervaren echter wel dezelfde stress en onzekerheid voor de toekomst. Dat kan langdurige psychosociale klachten opleveren. In kantooromgevingen zie je een voorzichtige terugkeer, vaak gecombineerd met thuiswerken. Ik vind dat een positieve ontwikkeling, maar ook daar geldt: blijf als leidinggevende alert. Geef vertrouwen, onderhoud goed contact met je mensen.”

Zorgen

Daarnaast ziet Penders, in het algemeen, extra psychosociale klachten ontstaan doordat mensen de afgelopen maanden meer in isolement zijn gaan leven, zorgen hebben ontwikkeld over de toekomst, én zorgen hebben over de besmettelijkheid als ze weer terug naar het werk zouden gaan. “Ik denk dat hierdoor veel psychosociale klachten kunnen gaan ontstaan.”

Penders kijkt voor oplossingen onder meer naar het buitenland, waar men al meer ervaring heeft opgebouwd met tijd- en plaatsonafhankelijk werken. “Ik denk namelijk dat thuiswerken, of deels thuis en deels op het werk, zeker een scenario voor de toekomst wordt. En daarbij geldt dan als absolute voorwaarde: investeer meer in begeleiding van je mensen, toon meer begrip en geef het goede voorbeeld.”

Trends

Jannes van der Velde, woordvoerder AWVN, gaat een voorspelling over psychosomatisch verzuim op langere termijn iets te ver.

“Dat kun je onder deze omstandigheden gewoonweg niet voorspellen. Wel zie ik al een poos lang een aantal maatschappelijke trends die zich ontwikkelen en die door de coronacrisis en het thuiswerken versterkt worden. Daar zou je als werkgever, maar ook als werknemer, op kunnen anticiperen.”

Mantelzorg

Die trends betreffen de vergrijzing en mantelzorg, de werk-privébalans en de ontwikkeling van de technologie.

“Wij zien dat werknemers steeds meer mantelzorg gaan geven, omdat onze samenleving steeds meer vergrijst. Dat doet een extra beroep op de privétijd, die al onder druk is komen te staan doordat mensen het steeds lastiger vinden om werk en privé goed te combineren. Dat wordt in diverse cao’s al ingevuld, maar de privéroosters worden steeds ingewikkelder. Voeg daarbij de derde trend – de toegenomen technologie – die zich vooral vertaalt in het continu in contact willen/moeten zijn via de smartphone, en je ziet dat deze trends elkaar versterken. De coronacrisis en het daaruit vloeiende thuiswerken, heeft die trends verder versterkt. Los daarvan staat het relatief hoge ziekteverzuim in het begin van de coronacrisis: mensen melden zich ziek om het zekere voor het onzekere te nemen. Begrijpelijk, want niemand wist waar hij aan toe was. Beter even ziekmelden dan ziek worden.”

Maatregelen onbalans

Maatregelen die werkgevers zouden kunnen treffen om de onbalans een halt toe te roepen, zijn volgens Van der Velde het (nog) coulanter zijn naar de werknemer waar het gaat om de invulling van werkuren. Dat moet je niet in protocollen vastleggen, maar juist in onderling overleg formuleren.

Werkgevers zouden ook opleidingsbudgetten nog ruimer kunnen toepassen, bijvoorbeeld in het opnemen van vrije dagen om daarmee de privédruk te verlagen.

Werknemers kunnen daarbij vakantiedagen in plukjes opnemen om die privébalans te herstellen én om een leegloop in de zomermaanden te voorkomen. “Voor alle maatregelen geldt: blijf in gesprek met elkaar. Dat is echt het allerbelangrijkste”, besluit Van der Velde.