Verslaving bespreekbaar maken, ook als het lastig is

5 procent van de werknemers in Nederland kampt met een verslaving. Vroeg of laat vallen ze uit in het arbeidsproces.

Stephan Roelofs (53) is zelf jarenlang verslaafd geweest aan drank en drugs. Hij richtte in 2012 Be-Responsible op om mensen met een verslavingsprobleem te helpen.

Het bespreekbaar maken van een verslaving is voor veel werkgevers lastig. Daarom heeft Be-Responsible een leidraad ontwikkeld om werkgevers handvatten te bieden om werknemers met een verslavingsprobleem te kunnen helpen.

Schuld, schaamte en angst

Sinds 2007 is hij clean. Geen druppel alcohol, geen lijntje coke en geen enkele joint. Zijn kicks haalt Stephan Roelofs (54) niet meer uit genotsmiddelen maar uit zijn werk.

Met zijn bedrijf Be-Responsible en werkgeversplatform Anoniemezorg.nl, helpt hij nu anderen om te ’genezen’ van hun verslaving.

“Verslaving aan drank, drugs, gamen of gokken is een sluwe en hardnekkige ziekte, het is een progressieve hersenaandoening. En daar moet je hulp voor inschakelen. Als je een been breekt, ga je toch ook naar de dokter”, zegt Roelofs.

Maar door schuld, schaamte en angst durven verslaafden niet uit te komen voor hun problemen. Naar de buitenwereld toe doen ze of het allemaal wel meevalt. En volgens Roelofs sluit ook de buitenwereld vaak de ogen.

“Als we het over verslaving hebben, trekken we vaak de gordijnen dicht en gaan we zachtjes praten. Hulp zoeken is lastig vanwege het taboe, vandaar dat we een platform gecreëerd hebben waar medewerkers zich anoniem kunnen melden.”

We stellen Stephan nog een paar vragen over verslaving en werk.

Hoe groot is het verslavingsprobleem onder werkend Nederland?

“Twee miljoen Nederlanders kampen met doseringsproblemen op het gebied van alcohol, drugs, gamen en gokken. Het komt in alle lagen van de bevolking voor. 15 procent van de mensen op de werkvloer drinkt riskant. Hun privé-drinken geeft restgevolgen tijdens het werk. Van te laat komen tot verzuim op maandag en een verstoorde relatie met collega’s. Of ze zijn wel aanwezig maar niet productief.”

“Dat kost een bedrijf dus geld. Zo’n 5 procent van de mensen op de werkvloer is verslaafd, blijkt uit cijfers van het RIVM. Hoe hoger opgeleid, hoe slimmer ze zijn om het verborgen te houden en des te groter is de reputatieschade als ze uit de kast komen. Als ze vastlopen, melden ze zich ziek met een depressie, burn-out of een slaapstoornis. Als ze dan thuiszitten, valt de structuur weg en is het nog makkelijker om bijvoorbeeld te drinken.”

Wanneer is iemand verslaafd?

“Als het middel aan het stuur zit en jij niet meer en je leven onhanteerbaar wordt. Je kunt een alcoholverslaving lang volhouden, maar na je vijftigste vermindert de weerstand en worden medewerkers fysiek of psychisch ziek. Bij drugs gaat het over het algemeen veel sneller. Die 5 procent van de werknemers die verslaafd zijn, zijn niet per se arbeidsongeschikt. Maar ze zijn een risicogroep. Uiteindelijk vallen ze uit. Dus ergens in dat proces moet je bijsturen en hulp bieden.”

Wat is het moment om aan de bel te trekken en hulp te zoeken?

“Als je naast positieve effecten ook negatieve gevolgen merkt. Je voelt jezelf brak en minder fit, raakt je creativiteit kwijt, komt overal tijd tekort voor, stelt dingen uit. Het sluipt er allemaal langzaam in. Te veel drank geeft stress, je slaapt slechter en krijgt relatieproblemen. Het lukt niet meer om alle ballen hoog te houden. En daardoor ga je vaak nog meer drinken, het is een vicieuze cirkel. Een duidelijk signaal is ook als je omgeving er iets van begint te vinden.”

Is de vrijdagmiddagborrel op kantoor nog wel van deze tijd?

“Bij veilig en gezond werken, hoort ook kritisch kijken naar de drankcultuur binnen bedrijven. Dat is een thema dat we bespreken met werkgevers. De klassieke vrijdagmiddagborrel met veel drank begint nu een beetje ouderwets te worden. In het nieuwe vitaliteitsbeleid van grote organisaties zie je dat ze daar vanaf willen. Er komen steeds meer alcoholvrije drankjes op tafel. Alcoholvrij is – net als vegetarisch – niet gek meer.”

Waarom is het doorbreken van het gebrek aan kennis essentieel?

Gebrek aan kennis is vaak de oorzaak dat een probleem een probleem blijft. Een medewerker met een verslaving (h)erkent vaak de ernst van zijn of haar situatie niet. Bagatelliseren, minimaliseren en beterschap beloven zijn standaard mechanismen.

De betrokken leidinggevende of arboprofessional zijn vaak van goede wil maar worstelen eveneens met gebrek aan kennis. En zo komt er geen oplossing. Het verminderd functioneren met vaak toenemend verzuim blijft, of men gaat van incident naar incident.